در پی امضای برجام، قراردادهایی نیز میان خودروسازان کشور با شرکت‌های اروپایی و به خصوص فرانسوی‌ها بسته شد، این انتظار به وجود آمد اوضاع این صنعت که روزهای سختی را در سال‌های تحریم پشت سر گذاشته بود، رو به بهبود بگذارد.
بر این اساس کارشناسان معتقد بودند راه برای توسعه صنعت خودرو هموار شده است و نه‌تنها کیفیت خودروهای داخل ارتقا می‌یابد، بلکه امکان کاهش قیمت نیز وجود دارد.
همه این‌ها غیر از انتظاراتی بود که در مورد افزایش تنوع مدل‌های جدید خودرو در کشور به وجود آمد. با این حال به نظر می‌رسد یا کارشناسان در تنظیم انتظارات خود تند رفته‌اند، یا پیشرفت، توسعه و به طور کلی تغییر با سرعتی کندتر از آنچه باید، پیش می‌رفت.
بر این اساس امیرحسن کاکایی، استاد دانشکده خودروی دانشگاه علم‌و‌صنعت این موضوع را توضیح داد که اتفاقا خلاف آنچه تصور می‌شود تغییرات قابل‌توجهی در صنعت خودروی کشور اتفاق افتاده است. به‌گفته وی تولید خودروهایی که حاصل همکاری و تعامل تولیدکنندگان داخل با خودروسازان فرانسوی است تا پایان سال انجام می‌شود، ضمن اینکه سال آینده اوضاع این بخش از صنعت کشور بهتر نیزخواهد شد.
با توجه به اینکه کمی بیش از یک‌سال از توافق برجام می‌گذرد، به نظر می‌رسد اتفاقاتی که پیش از این توافق انتظار می‌رفت در صنعت خودروی کشور نیفتاده است. به نظر شما مهم‌ترین دلیل این مساله چیست؟
اینکه گفته می‌شود نتیجه‌ای که انتظار می‌رفت حاصل نشده، موضوعی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. در واقع توقعی که بین رسانه‌ها و مردم به‌طور عادی وجود داشت و فکر می‌کردند پس از این توافق باید اتفاقاتی بیفتد، موضوع مهمی است. البته من قبل از برجام هم همواره تاکید داشتم چنین تصوری اشتباه است. به این دلیل که اصولا هر حرکتی در حوزه خودرو که بخواهد تبدیل به تولید شود، قطعا زمان‌برخواهد بود.
زمانی که قرار است خودرویی به شکل سی‌بی‌یو وارد شود، می‌تواند در یک ماه انجام شود و موفق هم خواهد بود. اما حداقل زمان تبدیل یک موافقت‌نامه به تولید، یک‌سال است. بنابراین باید این مساله تصحیح شود که اساسا تصور مردم از تحولاتی که قرار بود در صنعت خودرو اتفاق بیفتد، نادرست بود. اگرچه بی‌شک مصرف‌کنندگان حق داشتند، چون سختی دوران تحریم را تحمل کرده بودند و بعد انتظار برخی اتفاقات ناگهانی را داشتند. به همین دلیل ماجرا تا جایی پیش رفت که در سال ۹۴ شاهد تحریم خودروی صفر تولید داخل و متعاقب آن ایجاد رکود شدیدی در بازار خودرو بودیم. چون مردم انتظار معجزه داشتند. درحالی که واقعیت این است حداقل‌های زمانی در صنعت خودرو، یک تا دو سال برای به تولید رسیدن یک ایده است. البته ظاهرا الان هم این اتفاق در حال وقوع است و آن‌طور که به نظر می‌رسد، قرار است تا پایان امسال پژو ۲۰۰۸ تولید شود. این یعنی خط آماده و شرایط فراهم است. این‌ها بخش فیزیکی هستند. چون به‌هرحال راه‌اندازی خط تولید و ایجاد شبکه تامین زمان‌بر و این اتفاق افتاده است.
اما به‌نظر می‌رسد همچنان مشکلاتی در مسیر وقوع اتفاقات مثبت و حصول نتایج ایده‌آل وجود دارد. این موانع و مشکلات به چه شکل است؟
نکته‌ای که غیر از خودروسازی، در بخش‌های صنعتی دیگر نیز مشاهده می‌شود، بحث مربوط به جابه‌جایی پول است. ابتدا همه فکر می‌کردند این فرایند به‌سادگی اتفاق می‌افتد و از همان ابتدا کمتر کسی به این موضوع توجه داشت، در دورانی که تحریم‌های اقتصادی شامل حال کشور بود تا لحظه‌ای که توافق رخ داد، تغییراتی در زمینه ساختار جابه‌جایی پول در دنیا اتفاق افتاد و در این مدت کوتاه قوانین جدیدی در این راستا به وجود آمد که انجام آن در کشور نیاز به دانش، تکنولوژی و یک‌سری روابط دارد. بنابراین مشکلات این بخش تا حدی به خاطر نبود دانش کافی در میان کارشناسان ما بود.
با این حال الان اتفاقاتی در این زمینه افتاده است و سرمایه‌گذاری‌هایی انجام شده و مشکلات موجود برای جابه‌جایی پول تا حدی از بین رفته است.
این موضوع ضروری است که پیش‌از هرچیز انتظاراتمان را واقعی و بعد بر اساس آن ارزیابی کنیم آیا در یک‌سال گذشته در پسابرجام موفق بوده‌ایم یا خیر؟ اما اگر انتظاراتمان بر اساس ایده‌آل‌ها باشد، ناامید می‌شویم و همه چیز را هم زیر سوال می‌بریم. این در حالی است که به‌خصوص در زمینه خودرو، در این مدت به‌نظر من موفق عمل شده و برنامه‌های خوبی هم اجرا شده است. چه بسا در این راستا تا آخر امسال و اوایل سال آینده محصولات جدید را نیز در بازار خواهیم داشت.
مسائل موجود شامل حال قطعه‌سازان نیز می‌شود. چراکه این بخش نیز در حال حاضر شرایط مناسبی ندارد؟
در مورد بخش قطعه‌سازی یک مشکل دیگر داریم که به نظر من به این زودی و به‌راحتی حل نخواهد شد. در این زمینه غیر از سه سال که مشکلات تحریم وجود داشت، حدود ۱۰ سال است که شیره جان این صنعت آرام‌آرام کشیده و درنهایت به زیان‌دهی رسیده است. در این شرایط بخش‌های دولتی به هر ترتیب کار را ادامه دادند اما بخش خصوصی که عمده قطعه‌سازان از این بخش هستند، با زیان‌های بزرگ روبه‌رو شدند. در این میان دو گروه وجود داشتند. یک عده قطعه‌سازانی که کنار کشیدند و بازگشت آنها به چرخه تولید زمان می‌برد.
عده‌ای دیگر که مانده‌اند به‌خصوص در زمینه سرمایه با مشکل جدی مواجه هستند و همین امر باعث کندی کار تولید شد. اگرچه به نظر می‌رسد به‌تازگی حرکت‌هایی در این بخش انجام شده است. اما اگر قرار باشد با تولید محصولات جدید همراه شوند، نیاز به سرمایه‌گذاری جدید دارند و فقط فعالیت آنها کافی نیست. البته احتمالا این فاز سریع‌تر طی خواهد شد. چون در فاز قبل خودروسازان این موانع را طی کرده‌اند و روش‌های آوردن پول و معامله مشخص شده است. با این‌حال به طور کلی این فرایند هم به زمان نیاز دارد. اما نتیجه ملموس این تغییرات را مردم به این زودی حس نخواهند کرد.
چون تولید خودرو حداقل از مجموع ۱۰هزار قطعه انجام می‌شود و اگر ۷۰ درصد آن داخلی‌سازی شود و ۳۰ درصد آن خارجی باشد، باز مردم می‌گویند خودرو خارجی است. بنابراین باید توازن وجود داشته باشد. چون ما در زمینه‌هایی از تولید قوی هستیم و در زمینه‌هایی با ضعف مواجهیم. ماهیت صنعت خودرو همین است. در دنیا نیز به همین شکل عمل می‌شود.
بنابراین به نظر می‌رسد به‌طور کلی همه‌چیز در صنعت خودرو در جای خود قرار دارد و شرایط به خوبی پیش می‌رود.
نمی‌توان با این قطعیت چنین نظری داد. با تمام دیدگاه‌های مثبتی که اشاره شد، یک نگرانی هم در این زمینه وجود دارد؛ آن تنوع در خودروسازی رو به افزایش است. این اتفاق هم در دنیا و هم در کشور افتاده است. اما در مورد قطعه‌سازی نکته‌ای که وجود دارد این است که تکنولوژی بعضی قطعات به گونه‌ای است که تولید غیر انبوه برای آنها اصلا به صرفه نیست. مثل انژکتور یا لوله اوپوریتور سیستم تهویه، اگر نیاز یا تعداد تولید کم باشد. بر این اساس با سرعتی که خودروسازی در حال تحول است، یکی از چالش‌هایی که بعدها به وجود خواهد آمد، این است که پیشرفت قطعه‌سازی نسبت به این تغییرات کندتر خواهد شد. این تیراژ و تنوع ممکن است که باعث شود تولیدکننده از تولید فرار کند.
با توجه به توضیحاتی که در مورد تغییراتی که اتفاق افتاده است دادید، به نظر شما با توجه به برخی تحولات اخیر در سیاست‌های آمریکا و تعامل برخی خودروسازان اروپایی با آمریکایی‌ها، به نظر شما در ادامه ارتباط خودروسازان کشور با خارجی‌ها به چه شکل خواهد بود؟
واقعیت این است که مواضع رئیس‌جمهور جدید آمریکا تنش‌زاست. با این وجود آنچه از ارتباطات میان خودروسازان کشور و اروپایی‌ها به نظر می‌رسد، این است که در مسیری قرار گرفته‌ایم که روند رو به رشدی را در زمینه ارتباط با دنیا و به خصوص با اروپا داریم. اما اگر به اروپا نگاه کنیم مشخص است که این قاره پیر و بزرگ در شرایط خاصی است و اگر نتواند رشد کند، زمین می‌خورد. در این زمینه کشور ما می‌تواند عامل رشد باشد. شاید تاثیرش عدد کوچکی باشد که در جای خاصی قرار می‌گیرد و می‌تواند باعث اتفاق مثبت یا منفی شود. به همین دلیل اروپایی‌ها تمایل زیادی به سرمایه‌گذاری در صنعت خودروی کشور ما دارند. کارهایی هم در این زمینه در حال انجام است و در شرایط جدید روش سرمایه‌گذاری مستقیم استفاده می‌شود که ظاهرا مورد استقبال اروپایی‌ها نیز قرار گرفته است. به این ترتیب سرمایه‌هایی که به کشور منتقل می‌شوند، به راحتی سودآور خواهند بود.
پیش‌بینی شما از روند پیشرفت صنعت خودرو در سال آینده چیست؟
پیش‌بینی این است که سال آینده اوضاع این صنعت خوب خواهد بود. سرمایه‌گذاری‌های خارجی جواب می‌دهند، به طوری که مردم هم آن را حس خواهند کرد. اگر ما از این فرصت‌های ایجادشده درست استفاده کنیم، راه برگشت به این راحتی نخواهد بود. کشور چین را مثال می‌زنم. این کشور الان دیگر مانند گذشته نیست که مثلا آمریکا راحت بگوید قصد تعامل با این کشور را ندارد. چون الان چین آنقدر رشد کرده است که سرمایه و دانش خود آمریکا نیز در چین گیر کرده و به این راحتی نمی‌تواند عقب‌نشینی کند. به این دلیل معتقدم ایران نیز باید برنامه‌ریزی داشته باشد تا به این سمت برود. تحرک باید به شکلی باشد که برای سرمایه‌گذاران خارجی از لحاظ اقتصادی به صرفه نباشد که سرمایه خود را از کشورخارج کنند.
گفته می‌شود چون در ایران امنیت سرمایه‌گذاری وجود ندارد، بسیاری از خودروسازان اروپایی برای انتقال سرمایه خود به کشور ما تعلل می‌کنند و این اقدام را یک ریسک می‌دانند. در حالی که فرانسوی‌ها سال‌ها با خودروسازان ما کار کرده‌اند و روش سرمایه‌گذاری در ایران را می‌دانند.
بله. قطعا همین طور است. اما یک نکته را نباید فراموش کرد، اینکه بخش الکترونیک خودروسازی در کشور ما همیشه از تکنولوژی آلمانی بهره می‌برد. حتی در اوج تحریم‌ها هم این سیستم‌ها از این کشور می‌آمد. بر این اساس به طور کلی تولید هر بخش از قطعات در دنیا بین کشورهای مختلف تقسیم شده است. مثلا بعضی تجهیزات مرغوب در کره تولید می‌شود یا اسپانیا در تولید بعضی قطعات بسیار خوب عمل می‌کند یا کشور پرتغال نیز به همین شکل.
غیر از این معتقدم بعیداست خودروسازان اروپایی به این راحتی‌ها به کشور ما بیایند. اما در زمینه فناوری، همین الان شرکت بلژیکی تولیدکننده گیربکس در کشور سرمایه‌گذاری کرده است
