تغییر گسل قیمت خودرو در ایران

شکاف قیمتی انواع خودروهای وارداتی در ایران نسبت به بازارهای جهانی در دو مقطع زمانی، یعنی سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۴۰۳ ، بررسی شده است.

داده‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد گسل قیمتی خودروهای خارجی در ایران سال ۹۶ به‌طور میانگین حدود  ۱۱۸درصد بوده، حال آنکه در سال جاری به ۱۱۳درصد رسیده است. این در شرایطی است که خودروها در ایران طی ۶ سال گذشته حتی تا ۳۱ برابر نیز رشد کرده‌اند. به نظر می‌رسد کاهش فاصله قیمتی خودروهای خارجی در ایران با بازارهای جهانی تحت تاثیر رشد نرخ ارز در ایران و همچنین تورم جهانی خودرو بوده است. به عبارت دیگر این قیمت خودروهای وارداتی در ایران نبوده که رو به بهبود رفته بلکه ارزش ریال به‌شدت افت کرده و علاوه بر آن قیمت خودرو در بازارهای جهانی رشد قابل‌توجهی پیدا کرده است. 

سال ۹۶ قیمت خودروهای وارداتی نو در ایران به‌طور میانگین حدود ۱۱۸درصد نسبت به بازارهای جهانی بیشتر بود اما در سال جاری این رقم به ۱۱۳درصد رسیده است. «دنیای اقتصاد» برای رصد این فاصله قیمتی بهای دلاری پنج مدل پرطرفدار را که سال ۹۶ و سال جاری وارد کشور شدند، با توجه به نرخ دلار در بازار آزاد بررسی کرده است. محصولات بررسی‌شده شامل هیوندای النترا، هیوندای توسان، کیا سراتو، میتسوبیشی اولتندر و تویوتا کرولا می‌شود که شرح آن در نمودار و انتهای همین گزارش آمده است.

اما کاهش فاصله قیمتی خودروهای وارداتی با بازارهای جهانی اگر چه با عوامل داخلی ربط پیدا می‌کند اما مهم‌تر از آن عوامل بیرونی در آن دخالت بیشتری دارند. البته همیشه شکاف قیمتی وارداتی‌ها در ایران نسبت به بازارهای جهانی شدید بوده است؛ علت این امر برخی سیاست‌های داخلی مانند باز و بسته شدن مسیر واردات، تعرفه‌های ورودی سنگین، نگاه منفی نسبت به واردات خودرو و همچنین برخی عوامل مانند تورم عمومی و مشکلات اقتصاد کلان در کشور است. در سال جاری نیز اختلاف قیمت خودروهای وارداتی در ایران نسبت به بازارهای جهانی اختلاف بسیار شدید ۱۱۳درصدی دارد اما به هر صورت این اختلاف قیمت، نسبت به سال ۹۶کاهش یافته است.

تورم خودرو در سطح جهانی مهم‌ترین عامل این موضوع است. قیمت جهانی خودرو در بازه زمانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴به‌طور میانگین بین ۲۰ تا ۲۵درصد افزایش داشته است. کارشناسان دلایل متعددی را برای این افزایش قیمت عنوان می‌کنند. تورم جهانی یکی از عواملی است که در رشد قیمت‌ خودرو در سطح جهانی موثر است. نرخ تورم جهانی از ۲۰۱۸ (۱۳۹۶) به این سو افزایش یافته و بر هزینه تولید خودرو تاثیر گذاشته است، از جمله هزینه‌های مواد اولیه مانند فلزات و مواد شیمیایی که در ساخت خودرو به کار می‌روند.

همچنین بحران جهانی تراشه که از سال ۲۰۲۰و همزمان با شیوع کرونا آغاز شد، مهم‌ترین عامل افزایش قیمت خودرو در سطح جهانی بوده است. تولیدکنندگان برای تامین قطعات الکترونیکی با افزایش هزینه‌های قابل‌‌توجهی روبه‌رو شدند. علاوه‌بر این رشد تقاضا برای خودروهای هیبریدی و برقی، به‌ویژه با سیاست‌های محیط‌زیستی سختگیرانه‌تر در کشورهای مختلف، باعث شده خودروسازان به فناوری‌های جدیدتر و گران‌تر روی بیاورند. این مساله نیز به افزایش هزینه‌ها و قیمت خودروها منجر شده است.

همچنین بهای انرژی در بازه زمانی یاد‌شده در سطح جهانی به‌شدت افزایشی بوده است. افزایش هزینه‌های سوخت و انرژی نه‌تنها بر قیمت تولید خودروها تاثیر گذاشته، بلکه هزینه‌های حمل‌و‌نقل را نیز افزایش داده و این موارد در نهایت به قیمت نهایی خودرو اضافه شده است. البته کارشناسان معتقدند روند افزایش قیمت‌ها در سطح جهانی به دلیل بهبود زنجیره تامین و کاهش بحران تراشه در حال کند شدن است، اما همچنان تورم عمومی و افزایش هزینه‌های تولید می‌تواند بر قیمت‌ها تاثیرگذار باشد.

در همین بازه زمانی، تورم در بازار خودروهای وارداتی در ایران بسیار بیشتر بوده است. برای مثال کیا سراتو از ۱۲۶میلیون تومان در سال ۹۶ به چهارمیلیارد تومان در سال جاری رسیده است. با این وجود سقوط ارزش پول ملی یا به عبارت دیگر رشد نرخ دلار از سه‌هزار و ۸۰۰تومان در سال ۹۶ به ۶۸ هزار و ۶۰۰ تومان در روز گذشته باعث شده که در نهایت فاصله قیمت دلاری خودروهای خارجی در ایران و بازارهای جهانی کمی کمتر شود.

جزئیات تغییر فاصله با بازارهای جهانی

همان‌طور که اشاره شد «دنیای اقتصاد» برای رصد فاصله قیمت دلاری در بازار ایران و بازارهای جهانی هیوندای النترا، هیوندای توسان، کیا سراتو، میتسوبیشی اولتندر و تویوتا کرولا را با توجه به نرخ دلار در بازار آزاد بررسی کرده است.

کیا سراتو از ۱۲۶میلیون تومان در سال ۹۶ به ۴میلیارد تومان در سال جاری رسیده است. این افزایش ۳۱٫۷برابری در حالی رخ داده که قیمت جهانی این خودرو تنها ۲۵درصد رشد داشته و از ۱۶هزار به ۲۰هزار دلار رسیده است. اما اگر بهای خودروهای وارداتی را در ایران در سال ۹۶ و سال جاری را بر حسب قیمت دلار بازار آزاد محاسبه کنیم، کیا سراتو در سال ۹۸ با توجه به دلار سه‌هزار و ۸۰۰تومانی، ۳۳هزار و ۱۵۷دلار قیمت داشته است، بهای دلاری این خودرو در سال جاری در بازار ایران به ۵۸ هزار و ۳۰۹ دلار رسیده است. بنابراین فاصله قیمتی این محصول در بازار ایران نسبت به بازارهای جهانی سال ۹۶، حدود ۱۰۷ درصد بوده و حالا به ۱۹۲درصد رسیده است. بنابراین کیا سراتو یکی از معدود محصولاتی است که طی ۶ سال گذشته فاصله قیمتی آن نسبت به بازارهای جهانی شاهد رشد است.

هیوندای النترا محصول دیگری است که تغییرات فاصله قیمتی آن را با بازارهای جهانی بررسی می‌کنیم. این خودرو در سال ۹۶ حدود ۱۳۷میلیون تومان، معادل ۳۶ هزار دلار، قیمت داشته است. همین محصول در سال جاری دومیلیارد و ۵۷۰میلیون تومان، معادل ۳۷هزار و ۴۶۳ دلار، خرید و فروش می‌شود. این در شرایطی است که بهای جهانی این محصول از ۱۶هزار دلار به ۲۰هزار دلار رسیده است، بنابراین فاصله قیمتی مذکور نیز در سال ۹۶حدود ۱۲۵درصد بوده که در سال جاری این رقم به ۸۷درصد رسیده است.

قیمت جهانی هیوندای توسان در بازه زمانی یادشده از ۲۲ هزار دلار به ۲۶ هزار دلار رسیده است. قیمت آن در داخل کشور نیز در سال ۹۶ حدود ۱۵۵میلیون تومان و در سال جاری چهارمیلیارد و ۵۸۰ میلیون تومان است. بنابراین با احتساب نرخ بازار آزاد ارز در هر دو سال بهای دلاری آن در سال ۹۶ حدود ۸۵درصد از بازار جهانی بیشتر بوده ولی حالا این اختلاف به ۱۵۷درصد رسیده است.

میتسوبیشی اولتندر محصول دیگری است که تغییرات قیمتی آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم. از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴در بازارهای جهانی بهای این خودرو از ۲۴هزار دلار به ۲۹هزار دلار رسیده است. بهای داخلی آن نیز فاصله قیمتی ۲۲۲میلیون تومانی تا سه‌میلیارد تومان را در این زمان طی کرده است. با توجه به نرخ ارز در هر دو سال بهای دلاری آن در سال‌های مذکور فاصله ۱۴۳درصدی در سال ۹۶ و ۵۱درصدی در سال جاری را تجربه کرده است.

تویوتا کرولا آخرین محصولی است که فاصله قیمتی آن در ایران نسبت به بازارهای جهانی را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. این خودرو سال ۲۰۱۸ حدود ۱۸هزار دلار قیمت داشت اما در سال جاری بهای آن به ۲۲هزار دلار رسیده است. فاصله قیمت آن در بازار ایران و بازارهای جهانی در سال ۹۶حدود ۱۳۰درصد بود ولی حالا به ۷۹درصد رسیده است.

چرا شکاف قیمتی وجود دارد؟

اما چرا همواره قیمت خودرو در ایران بیشتر از بازارهای جهانی بوده و شکاف بسیار گسترده‌ای را تجربه کرده است؟ یکی از دلایل این موضوع تعرفه واردات است. واردات خودرو به ایران همواره صعودی بوده است. همین موضوع باعث می‌شود خودروی خارجی با قیمت بسیار بیشتری به بازار ایران ورود کند. این موضوع در سال آینده شدت بیشتری هم می‌گیرد، چراکه طبق لایحه بودجه تعرفه واردات خودرو از ۷۰درصد به ۱۰۰درصد رشد خواهد کرد. همچنین تعرفه که تاکنون با دلار ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی محاسبه می‌شد، حالا بر اساس ارز مرکز مبادله که ۴۸هزار و ۸۰۰تومان است، اخذ خواهد شد که این موضوع قیمت خودروهای وارداتی را به‌شدت افزایش می‌دهد.

علاوه بر این، واردات خودرو به کشور با ممنوعیت‌ها و بازگشایی‌های زیادی همراه بوده است، برای مثال در سال ۹۷ و بعد از شروع تحریم‌های ثانویه واردات خودرو به ایران ممنوع شد. سال ۱۴۰۱ گرچه دوباره راه ورود این محصولات توسط سیاستگذار باز شد اما عملا ورود خودروهای خارجی به ایران به صورت لاک‌پشتی انجام می‌شد. تورم داخلی عامل دیگری است که موجب فاصله گرفتن قیمت خودرو در ایران نسبت به بازارهای جهانی می‌شود. اقتصاد کلان ایران با تورم حدود ۳۱٫۶درصدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، میزان میانگین تورم در سطح جهانی بسیار کمتر است.

عامل دیگری که می‌توان در این مورد به آن اشاره کرد سیاست‌های وزارت صمت در حوزه خودرو است. از سال‌های گذشته سیاستگذار خودرویی با کلیدواژه حمایت از تولید داخل باعث شده که واردات خودرو به ایران بسیار سخت انجام شده و گران تمام شود.